Καστάνιτσα: Ένα αρχαίο χωριό της Αρκαδίας... αλλιώτικο!

Μοιάζει σαν κάποιος να ''πέταξε'' έναν λαμπερό, λευκό οικισμό του Αιγαίου Πελάγους μέσα στους ορεινούς λόγγους των καστανιών, στις καταπράσινες πλαγιές του Πάρνωνα.

Έτσι μοιάζει η Καστάνιτσα με μια πρώτη ματιά. Χτισμένη σε υψόμετρο 840 μ., από τα παλαιότερα ορεινά χωριά στη βόρεια Κυνουρία και ταυτόχρονα το αρχαιότερο χωριό της Τσακωνιάς: της περιοχής της ανατολικής Πελοποννήσου με την ιδιότυπη (δωρικής προέλευσης) γλώσσα. Μάλιστα, το πρωτότυπο τσακώνικο όνομα του οικισμού ήταν Γουστένιτσα.

Το χωριό είναι χτισμένο πάνω σε έναν στενόμακρο λόφο, ανάμεσα σε δύο ρεματιές. Οι πετρόκτιστες, οικίες είναι ασπρισμένες με ασβέστη , ενώ οι στέγες τους είναι από σχιστόλιθο του Μαλεβού. Στολίζονται με τοξωτές πόρτες και παράθυρα, συνήθως σε δυνατά χρώματα. Αρκετά από τα (περίπου) 250 σπίτια του χωριού είναι πυργόσπιτα, έχουν δηλαδή 3 ορόφους και μετράνε περισσότερα από 300 χρόνια ζωής.

Λουλουδιασμένες αυλές, ένα δίκτυο από καλοφροντισμένα και ασπρισμένα πλακόστρωτα ανάμεσα στα σπίτια, λίγα παραδοσιακά φανάρια. Η Καστάνιτσα είναι σίγουρα ένα από το πιο όμορφα και αλέγρα χωριά της Πελοποννήσου. Από το 1967, μάλιστα, έχει χαρακτηριστεί ως διατηρητέος οικισμός, με ιδιαίτερο φυσικό και αρχιτεκτονικό κάλλος.

Όμως δεν είναι μόνο η ομορφιά αυτή που συναρπάζει τον ταξιδιώτη. Αν και πρόκειται για μικρό τόπο, όπου και να γυρίσετε το βλέμμα σας –μέσα και γύρω από τον οικισμό– θα δείτε αξιοθαύμαστα μνημεία, τα οποία μαρτυρούν την ιστορία του. Στο κέντρο δεσπόζει ο πολιούχος ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, χτισμένος το 1780, με περίτεχνο ξύλινο τέμπλο, ρωσικής προέλευσης. Ο Άγιος Νικόλαος, επίσης, είναι η πρώτη εκκλησία της Καστάνιτσας, χτισμένη επί Τουρκοκρατίας. Γύρω δε από το χωριό υπάρχουν 15 ξωκλήσια, όλα άριστα συντηρημένα, με αρχαιότερο εκείνο του Αγίου Παντελεήμονα. Το οποίο χτίστηκε στις αρχές του 15οu αιώνα και καταστράφηκε το 1826 από τις ορδές του Ιμπραήμ.

Ανεβείτε μέχρι εκεί από το πλακόστρωτο μονοπάτι με την ξύλινη περίφραξη, και απολαύστε τη μαγευτική θέα που θα σας κόψει την ανάσα, καθώς αγκαλιάζει όλον τον οικισμό, φτάνοντας μέχρι τις κορυφές του Πάρνωνα και τις πλαγιές με τα πυκνά δάση ελάτων, πεύκων και καστανιών, αλλά κι ακόμα μακρύτερα.

Η Γιορτή του Κάστανου και τα απέραντα καστανοδάση

Τα καστανοδάση γύρω από το χωριό, που του δίνουν και το όνομά του, εκτείνονται σε 4.500 στρέμματα, περιλαμβάνοντας γύρω στα 38.000 δέντρα. Η Καστάνιτσα, άλλωστε, παραμένει ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγικούς καστανεώνες της Ελλάδας. Είναι δε όλοι ιδιόκτητοι, με τη μέση ετήσια παραγωγή να φτάνει τα τελευταία χρόνια στους 200 τόνους (το 1960 ξεπερνούσε τους 500 τόνους).

Οι λόγοι για αυτή την εκφυλιστική πορεία είναι η εγκατάλειψη της αγροτικής καλλιέργειας από τους νέους και οι ασθένειες του «έλκους της καστανιάς» και της «σφήκας της καστανιάς», που έχουν καταστρέψει μεγάλο μέρος του καστανεώνα. Πρόκειται βέβαια για μεγάλη απώλεια, τόσο για το εισόδημα των κατοίκων του χωριού, αλλά και για το προϊόν αυτό καθαυτό, αφού τα κάστανα είναι απολύτως βιολογικά: δεν ραντίζονται ούτε λιπαίνονται, η δε ποικιλία «µαρόνια» θεωρείται ιδιαίτερα εκλεκτή, κατάλληλη ακόμα και για τη ζαχαροπλαστική.

Από το 1983, πάντως, κάθε τελευταίο Σαββατοκύριακο του Οκτωβρίου διοργανώνεται στο χωριό η Γιορτή του Κάστανου.